Azərbaycan xalqının tarixi yaddaşına qanlı hərflərlə yazılmış 31 Mart – Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü XX əsrin ən dəhşətli faciələrindən biridir. Bu gün, 1918-ci ildə erməni millətçilərinin bolşeviklərin dəstəyi ilə dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı törətdikləri kütləvi qırğınları anmaq, tariximizin acı, lakin unudulmaz səhifələrindən dərs çıxarmaq və beynəlxalq ictimaiyyətə bu vəhşilikləri çatdırmaq məqsədilə qeyd olunur.
XX əsrin əvvəllərində Cənubi Qafqazda mürəkkəb siyasi proseslər gedirdi. Birinci Dünya müharibəsi fonunda Rusiya imperiyası dağılmaq üzrə idi və bu qeyri-sabitlikdən istifadə edən erməni millətçi təşkilatları öz məqsədlərini həyata keçirmək üçün əlverişli zəmin əldə etdilər. 1918-ci ilin mart ayında Bakı Sovetinin tərkibində olan daşnak-bolşevik qüvvələri Bakı şəhərində və Azərbaycanın digər bölgələrində azərbaycanlılara qarşı planlı şəkildə həyata keçirilən qətliam aksiyalarına başladılar. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən aparılan araşdırmalara əsasən, bu hadisələr zamanı təkcə Bakıda 12 mindən çox dinc sakin öldürülmüş, minlərlə insan ağır işgəncələrə məruz qalmış, şəhərin müxtəlif hissələri yerlə-yeksan edilmişdir.
Bakı ilə yanaşı, Azərbaycanın digər bölgələrində də erməni silahlı dəstələrinin qəddarlığı müşahidə olunurdu. Şamaxıda 8 mindən çox azərbaycanlı qətlə yetirildi, Qubada 16 mindən çox insan amansızcasına öldürüldü. Qarabağda, Zəngəzurda, İrəvan quberniyasında və Naxçıvanda azərbaycanlı kəndləri yandırılmış, dinc əhali işgəncələrlə öldürülmüş, qadınlar və uşaqlar vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdir.
Bu qırğınlar sadəcə əhaliyə qarşı deyil, həm də Azərbaycanın milli-mədəni irsinə qarşı yönəlmişdi. Məbədlər, tarixi abidələr, məktəblər, məscidlər dağıdılmış, milli mədəniyyət izləri silinməyə çalışılmışdır. 1918-ci ilin may ayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edildikdən sonra, hökumət bu faciəli hadisələrin araşdırılması üçün Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası yaratdı. Komissiya geniş miqyaslı araşdırmalar apardı, şahid ifadələri topladı və erməni daşnaklarının törətdikləri qətliamları sübut edən faktları sənədləşdirdi. Lakin 1920-ci ildə Azərbaycanın sovetləşdirilməsi bu araşdırmaların davam etdirilməsinə imkan vermədi. Sovet dövründə bu hadisələr məqsədyönlü şəkildə ört-basdır edilir, qətliamı törədən erməni cəlladları cəzasız qalırdı. Yalnız Azərbaycan yenidən müstəqillik əldə etdikdən sonra bu hadisələrə obyektiv qiymət verilməsi mümkün oldu.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1998-ci il 26 mart tarixli fərmanı ilə 31 Mart –Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edildi və bu tarixdən etibarən hər il dövlət səviyyəsində anım tədbirləri keçirilir. Azərbaycan dövləti bu faciənin beynəlxalq səviyyədə tanınması üçün ardıcıl addımlar atır. Tarixi faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılması məqsədilə xarici ölkələrdə sərgilər, konfranslar, elmi araşdırmalar aparılır. Quba şəhərində yaradılmış Soyqırım Memorial Kompleksi bu qətliamların şahidi olan abidə kimi bütün dünyaya açıqdır.
Azərbaycanın xaricdə fəaliyyət göstərən diplomatik nümayəndəlikləri, diaspor təşkilatları və tədqiqatçılar bu faciə ilə bağlı beynəlxalq ictimaiyyəti məlumatlandırmağa davam edirlər. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə aparılan siyasət nəticəsində bu soyqırım aktları haqqında həqiqətlər daha geniş auditoriyaya çatdırılır. Erməni-bolşevik silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri bəşəri cinayətlər barədə həqiqətlərin ölkə və dünya ictimaiyyətinə daha dolğun çatdırılması məqsədilə Prezident İlham Əliyev 2018-ci il yanvarın 18-də “1918-ci il Azərbaycanlıların Soyqırımının 100 illiyi haqqında” Sərəncam imzalamışdır.
Erməni millətçilərinin XX əsrin müxtəlif dövrlərində – 1905-1907-ci illərdə, 1918-ci ildə, 1948-1953-cü illərdə və nəhayət, 1988-ci ildən etibarən Qarabağ münaqişəsi fonunda həyata keçirdikləri etnik təmizləmə və soyqırım siyasəti tarixi faktlarla sübut olunmuşdur. Azərbaycan xalqı öz şəhidlərini unutmayacaq! Soyqırım qurbanlarının xatirəsi xalqımızın yaddaşında əbədi qalacaqdır 31 Mart həm də tarixi yaddaşımızın möhkəmləndiyi bir gündür. Hər bir azərbaycanlı bu hadisələrin mahiyyətini dərindən anlamalı, onu gələcək nəsillərə ötürməli və həqiqətlərin dünyada tanıdılması üçün əlindən gələni etməlidir.
Soyqırım qurbanlarının əziz xatirəsi daim bizimlədir!
