Füzuli rayonu, Azərbaycanın cənub-qərb sərhədində yerləşən və tarixi keçmişi ilə zəngin diyardır. Bu rayon, yalnız coğrafi mövqeyi ilə deyil, eyni zamanda mədəni irsi və təbiətinin gözəlliyi ilə də seçilir. Burada hər bir daş, tarixə şahidlik edən bir məşhur yazıdır. Rayonun tarixi, müstəqil bir xalqın əzmini, mədəniyyətinin zənginliyini, dövrü ilə uzlaşan dəyərlərini özündə cəmləşdirir. Yerləşdiyi coğrafi mövqe etibarilə Füzuli rayonu hər zaman strateji əhəmiyyətə malik olmuşdur. Füzuli rayonu, Cəbrayıl, Xocavənd, Ağdam və Beyləqan rayonları ilə qonşudur. Rayon, müxtəlif relyef formaları ilə zəngindir, dağlar, düzənliklər və çaylarla əhatə olunmuşdur
Rayonun iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatı ilə bağlı olub. Əkinçilik, heyvandarlıq və bağçılıq rayonun iqtisadi inkişafında mühüm rol oynamışdır. Həmçinin, rayonun yeraltı sərvətləri də iqtisadiyyatın inkişafında əhəmiyyətli yer tutur. Füzuli rayonu, mədəniyyət və incəsənət sahəsində də zəngin bir irsə malikdir. Rayon ərazisində müxtəlif tarixi abidələr, məscidlər və qala yerləri vardır.
Füzuli rayonu, 1993-cü ilin avqustunda Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur. İşğal dövründə yüzlərlə insan həlak oldu, rayonun əhalisi məcburi köçkün vəziyyətinə düşərək ölkənin müxtəlif ərazilərinə səpələndi. Ermənistanın işğalı nəticəsində, Füzuli əhalisi ağır humanitar böhran yaşadı. Tarixi abidələr, mədəni irs və infrastruktura ciddi ziyan vuruldu. Rayonda olan məscidlər, məktəblər, tarixi və mədəniyyət abidələri dağıdıldı və yer üzündən silindi. İşğal dövründə Füzuli rayonu, Ermənistan ordusunun strateji bazası kimi də istifadə edilmişdir.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin 5 yanvar 1994-cü il tarixli əmri ilə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin həyata keçirdiyi mütəşəkkil hücum nəticəsində Füzuli rayonunun 22 yaşayış məntəqəsi işğaldan azad edilmişdir. Bu əməliyyat, ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etmək məqsədini güdürdü və Azərbaycanın Silahlı Qüvvələrinin döyüş qabiliyyətini, müstəqillik və suverenlik uğrunda mübarizəsinin əhəmiyyətini bir daha nümayiş etdirdi. Ermənistan silahlı qüvvələri ilə aparılan mübarizədə Füzuli rayonunun sakinləri, vətənlərinin müdafiəsi uğrunda canlarını fəda edərək, böyük qəhrəmanlıq nümunəsi göstərmişlər. Füzuli uğrunda döyüşlər nəticəsində rayonun 400 nəfərədək sakini müharibə əlili olmuşdur. Həmçinin, 663 nəfər sakin öz vətənlərini qorumaq uğrunda canlarından keçmişdir. Bu qəhrəmanlar, yalnız öz ailələrinə deyil, eyni zamanda, bütün Azərbaycan xalqına örnək olmuş, müstəqillik və azadlıq uğrunda mübarizənin simvoluna çevrilmişdir.
2020-ci ildə baş vermiş 44 günlük müharibə, Füzuli rayonunun azad edilməsi ilə nəticələndi. Füzuli rayonunun azad olunması, təkcə tarixi bir zəfər deyil, eyni zamanda, Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizənin yeni bir mərhələsini simvolizə edir. 2020-ci il noyabrın 26-da, Azərbaycan Respublikası Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Füzulinin azad olunmasına görə” medalı təsis edildi. Medal, Füzuli rayonunun işğalından azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək şəxsi igidlik və şücaət nümayiş etdirən Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin 25,325 hərbi qulluqçusuna verilmişdir.
Həmçinin Prezident İlham Əliyevin 31 iyul 2023-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş əraziləri üzrə şəhər günlərinin təsis edilməsi qərara alınmışdır. Bu sərəncama əsasən, 17 oktyabr Füzuli şəhəri günü kimi müəyyənləşdirilmişdir. Füzuli şəhəri günü, yalnız şəhərin azadlığına həsr olunmuş bir gün deyil, eyni zamanda, Füzuli rayonunun sakinlərinin, eləcə də, bütün Azərbaycanın müstəqillik və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsinin bir bayramıdır.
Azad edilən ərazilərdə həyata keçirilən Böyük Qayıdış Proqramı çərçivəsində, Füzuli rayonu üçün uzunmüddətli planlar hazırlanmış, burada yaşayacaq insanların rahat həyat şəraitinin yaradılması məqsədini güdən bir sıra layihələr həyata keçirilməyə başlanmışdır. Proqramın birinci mərhələsinin sonunda, yəni 2026-cı ilin sonunda, Füzuli rayonunda 22 min insanın yaşayacağı planlaşdırılır. Ümumilikdə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində isə bu proqram çərçivəsində 140 min insanın yeni yaşayış yerlərinə köçürülməsi gözlənilir. Bu təşəbbüs, yalnız insanları öz torpaqlarına qaytarmaq məqsədini güdmür, eyni zamanda bölgənin iqtisadi, sosial və mədəni inkişafını təmin etməyə yönəlmişdir. Böyük Qayıdış Proqramı, azad olunmuş ərazilərin bərpasını, infrastrukturların qurulmasını və orada yaşayan insanların həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasını nəzərdə tutur.
Füzuli rayonunun bərpası və inkişafı yalnız Azərbaycanın deyil, həm də beynəlxalq əməkdaşlığın simvoludur. Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin şəxsi təşəbbüsü ilə işğaldan tam azad olunmuş Füzulidə müasir məktəb inşa olunmuşdur. Bu məktəb, gələcək nəsillərin təhsili və inkişafı üçün yeni imkanlar yaradacaq. Eyni zamanda, Qazaxıstan Prezidentinin təşəbbüsü ilə Füzuli şəhərində qazax xalqının böyük oğlu Kurmanqazı adına Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi yaradılmışdır. Bu mərkəz, iki xalq arasında dostluğun rəmzi olmaqla yanaşı, həm də mədəni mübadiləni gücləndirərək, gənclərin yaradıcılıq potensialını inkişaf etdirmək məqsədini güdür.
Füzuli rayonu, 2020-ci il 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində işğaldan azad olunduqdan sonra yeni inkişaf dövrünə qədəm qoymuşdur. Bu dövr, yalnız ərazi bütövlüyünün bərpası ilə deyil, eyni zamanda regionun bərpası, infrastrukturun qurulması və sosial-iqtisadi inkişafın təmin edilməsi ilə xarakterizə olunur. Füzuli rayonunun inkişafı üçün müxtəlif sahələrdə, o cümlədən, tikinti, kənd təsərrüfatı, təhsil və səhiyyə sahələrində investisiyaların cəlb edilməsi, müasir infrastrukturun yaradılması ön planda tutulur. Rayonun mədəniyyətinin bərpası və tarixi abidələrinin qorunması da xüsusi önəm daşıyır. Beləliklə, Füzuli, yalnız strateji bir bölgə deyil, həm də müasir Azərbaycanın göstəricisi olmaq üçün yeni bir inkişaf istiqamətinə yönəlir.
Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev, Füzuli rayonuna bir neçə dəfə səfər edərək burada həyata keçirilən bərpa işlərini və inkişaf layihələrini yaxından izləyib. Dövlət başçısı səfərləri zamanı Füzuli rayonunun bərpası istiqamətində atılan addımları yüksək qiymətləndirmiş, regionun inkişafında dövlətin dəstəyi və beynəlxalq əməkdaşlığın əhəmiyyətini vurğulamışdır. O, Füzulinin yalnız müstəqil Azərbaycanın deyil, eyni zamanda, regionda sülhün və sabitliyin nişanəsi olduğunu bildirib. Eyni zamanda, Prezidentin Füzuli rayonuna səfərləri, burada yaşayan insanların əhval-ruhiyyəsini yüksəldərək, onlara işğaldan azad olunmuş torpaqlarında daha yaxşı bir gələcək qurmağı vəd edir. Hər bir səfər, regionun inkişafının əhəmiyyətini və azad olunmuş ərazilərin bərpasında cəmiyyətin birlik və bərabərliyinin rolunu ön plana çıxarır.
Beləliklə, Füzuli rayonu, Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə yeni inkişaf dövrünə qədəm qoyur. Bu dövr, yalnız infrastrukturun bərpası deyil, eyni zamanda, bölgənin sosial-iqtisadi inkişafını təmin edəcək uzunmüddətli planların həyata keçirilməsi ilə yadda qalacaq. Füzuli, yeni bir dirçəlişin, müstəqil Azərbaycanın simvolu olmaq yolunda irəliləyir.
