19-cu əsrin ortalarında Ordubad Azərbaycan şəhərləri arasında özünəməxsus yer tuturdu. Şəhər memarlıq ənənələri ilə nəinki ölkə daxilində, həm də xaricdə tanınır, Şərq ornamentinin özəllikləri müxtəlif təyinatlı tikililərdə uğurla tətbiq edilirdi. Əhalinin sosial siniflər üzrə bölgüsü bu ərazidə yaşayış binalarının da müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olmasına səbəb olmuşdur. Ordubadda sadə birotaqlı evlərdən başlayaraq, 7-8, bəzən hətta 10 və daha çox otaqdan ibarət mütəşəkkil və inkişaf etmiş şəhər evlərinə qədər müxtəlif memarlıq-planlaşdırma xüsusiyyətlərinə malik tikililər mövcud idi. Bu evlər plan baxımından otaqların bir cərgə boyunca, kiçik bir həyətin perimetri üzrə yerləşdirilməsi ilə xarakterizə olunurdu. Ordubad evlərinin ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri də birinci mərtəbədə xüsusi dəhlizin olması idi. Dəhliz müasir vestibül funksiyasını yerinə yetirir və yaşayış məqsədləri üçün istifadə olunmurdu. Bu cəhət əsasən şəhər tipli ikimərtəbəli evlərə aid idi. Belə evlərdə adətən dama çıxmaq üçün xüsusi pilləkənlər də qoyulurdu.
Şəhərdə, həmçinin dövrün xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq, həyətdə ayrıca bir tikinti şəklində yerləşən mürəkkəb quruluşlu evlər də mövcud idi. Bu binalarda dəhlizlər evlərə birbaşa keçid üçün istifadə olunurdu. Dəhlizlər adətən səkkizbucaqlı, altıbucaqlı və düzbucaqlı formalarda tikilirdi. Ordubad yaşayış binalarının digər səciyyəvi xüsusiyyəti həyətyanı sahənin memarlıq-planlaşdırma baxımından təşkilindən ibarət idi. Həyətyanı sahələrin ölçüsü adətən 400-800 kvadratmetr arasında dəyişirdi. İsti iqlimə uyğun olaraq, həyətyanı sahələrin planlaşdırılmasında mikroiqlim şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirilirdi. Hovuz və talvarların tətbiqi ilə yanaşı, yerli əhali arasında "çeşmə" adlanan yerləşkələrin qurulması da geniş yayılmışdı.
Ordubad ev memarlığı içərisində Ərbab ləqəbi ilə tanınan Rzaqulu Rzayevin evi xüsusilə fərqlənir. İkimərtəbəli bu möhtəşəm tikilinin 100 ildən çox yaşı vardır. Evə bitişik ərazidə Rzaqulu Rzayev ipək fabriki yaratmış və onun ilk direktoru olmuşdur. 1865-ci ildə Ordubadda baramaçılıq fabriki fəaliyyətə başlayır. Rzaqulu Rzayev zavod üçün 96 çeşməli, 24 adda dəzgah gətizdirir və burada çox sayda işçi çalışmağa başlayır. Qədim baramaçılıq ənənələri yenidən canlandırılır. Bu prosesdə təbii amillərlə yanaşı, tarixən qazanılmış təcrübə də mühüm rol oynayırdı. Ərbabın yaşadığı və fəaliyyət göstərdiyi ərazi məşhur tarixi mədrəsə binasına bitişik idi. Tarixi mənbələrdə bu ərazidə qədim yeraltı hamamın olması barədə məlumatlar da mövcuddur. Tarixi roman janrının banisi M.S.Ordubadi memuarlarında Ərbabın sexində işlədiyinə dair qeydlər etmişdir. Mənbələrə əsasən, Ərbab evinin aşağı mərtəbəsi barama yığımı, ikinci mərtəbəsi isə ipək sarınması üçün istifadə olunurdu. Bu evin digər xarakterik xüsusiyyətlərindən biri də divarların enli və qalın olması, çatma tağlarla işlənməsidir. Binanın eyvan şəbəkələrinin əvvəlcə Avropa-Şərq sintezi üslubunda, sonralar isə sırf Şərq memarlığına aid olan Xətai şəbəkə üsulu ilə hazırlandığı bildirilir.
Ərbab Rzaqulu Rzayevin avtobioqrafiyasına dair məhdud məlumatlar arasında onun Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bir neçə il Gəncə şəhərinə sürgün edildiyi, lakin ipəkçilik sahəsində ixtisaslı kadr çatışmazlığı səbəbindən Ordubada qaytarıldığı və yenidən öz işinə rəhbərlik etdiyi bildirilir. Bir müddət sonra isə Rzaqulu Rzayev Gəncəyə köçmüş və ömrünün sonuna qədər orada yaşamışdır.
Hazırda Ordubad Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində Ərbaba aid olan məşhur “Zınqırovlu sandıq” saxlanılır. Rzaqulu Rzayev qiymətli əşyalarını qorumaq üçün bu sandığı İsveçrədən gətirtmişdi. Yanmayan dəmirdən hazırlanmış sandığın içərisində kiçik bir seyf yerləşdirilmişdir və onun ümumi çəkisi 347 kiloqramdır. Sandığın diqqətçəkən xüsusiyyətlərindən biri də bir açarla və 18 dillə bağlanmasıdır. Muzeydə Ərbaba aid digər eksponatlardan biri də Fransadan gətirilmiş iri kəfkirli saatdır. Bu saat onun şəxsi istifadəsində olmuş və zəngi fasilə vaxtını bildirirdi. Deyilənə görə, Cümə məscidinin üzərinə quraşdırılmış həmin saatın zəngi vurulanda, onun səsi hətta İranın yaxın kəndlərinə qədər gedib çıxırmış.
Qeyd edək ki, "Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı" çərçivəsində "Ordubad şəhərində yerləşən Ərbabın iş yeri və ona bitişik tarixi bina" bərpa ediləcəkdir. Bərpa işlərinin iki il müddətinə başa çatdırılması nəzərdə tutulur. Ərbab Rzaqulu Rzayevin evi bu gün də tarixi abidə kimi həm yerli, həm də xarici turistlərin diqqətini cəlb edir. Ziyarətçilər bu tikilinin gözəlliyinə heyranlıqlarını açıq şəkildə ifadə edirlər.
